XX əsrin sonlarında baş verən Qarabağ münaqişəsi Azərbaycanın müstəqilliyinin ilk illərində ölkə üçün ən ciddi təhlükələrdən biri oldu. Ermənistanın Azərbaycana qarşı apardığı işğalçılıq siyasəti təkcə bu ölkənin daxili siyasi ambisiyalarının nəticəsi deyildi, eyni zamanda bir sıra xarici dövlətlərin və lobbi qruplarının dəstəyi ilə həyata keçirilmişdi. Bu silahlı münaqişə nəticəsində Azərbaycanın beynəlxalq səviyyədə tanınmış ərazisinin təxminən 20 faizi — Dağlıq Qarabağ və onun ətrafındakı yeddi rayon — işğal altına düşmüşdü.
Ermənistanın belə genişmiqyaslı hərbi əməliyyatları həyata keçirməsi onun iqtisadi və hərbi potensialı ilə uzlaşmırdı. Bu səbəbdən, prosesə xarici havadarların birbaşa və dolayı müdaxiləsi şübhəsizdir. Rusiya, Fransadakı erməni diasporası, ABŞ-dakı erməni lobbiləri və İranın müəyyən dairələri bu münaqişədə Ermənistanı müxtəlif formalarda dəstəkləmişdir. Bu dəstək təkcə siyasi təzyiqlərlə məhdudlaşmayıb, həm də hərbi texnika, silah-sursat və kəşfiyyat məlumatlarının verilməsi ilə müşayiət olunmuşdur.
1990-cı illərin əvvəllərində Ermənistanın silahlı qüvvələri Sovet ordusunun qalıqlarından və Ermənistanda yerləşən hərbi hissələrdən böyük miqdarda silah əldə etmişdir. Həmçinin, Rusiyada fəaliyyət göstərən bəzi qeyri-rəsmi dairələr Ermənistan ordusunu müasir silahlarla təchiz edirdi. Beynəlxalq hüququn pozulması hesabına həyata keçirilən bu dəstək, Ermənistanın Azərbaycan torpaqlarında irəliləməsinə şərait yaratdı.
Azərbaycanın 20%-ə yaxın ərazisinin işğalı nəticəsində bir milyondan çox azərbaycanlı öz doğma yurdlarından didərgin düşdü. Xocalı soyqırımı kimi insanlığa qarşı cinayətlər bu işğal prosesinin nə qədər qəddar və amansız olduğunu sübut edir. İşğal edilmiş ərazilərdə azərbaycanlılara məxsus minlərlə yaşayış məntəqəsi, tarixi və mədəni abidələr, məscidlər, qəbiristanlıqlar dağıdıldı. Bu faktlar Ermənistanın məqsədli şəkildə etnik təmizləmə apardığını və bu ərazilərdə azərbaycanlı izlərini silməyə çalışdığını göstərir.
BMT Təhlükəsizlik Şurası 1993-cü ildə qəbul etdiyi dörd qətnamə ilə (822, 853, 874, 884 saylı) Ermənistan qoşunlarının işğal edilmiş Azərbaycan ərazilərindən dərhal və qeyd-şərtsiz çıxarılmasını tələb etsə də, bu sənədlər kağız üzərində qaldı. Ermənistan bu qətnamələrə məhəl qoymadı və işğalı davam etdirdi. Təəssüf ki, bəzi Qərb dövlətlərinin ikili standartlara əsaslanan siyasəti bu qətnamələrin yerinə yetirilməsinə imkan vermədi.
2020-ci ilin sentyabrında başlayan 44 günlük Vətən müharibəsi nəticəsində Azərbaycan Ordusu torpaqlarını işğaldan azad etdi. Bu, yalnız hərbi zəfər deyil, həm də illərlə davam edən ədalətsizliyə verilmiş cavab idi. Müharibənin nəticələri, həm də göstərdi ki, Azərbaycan öz suverenliyini bərpa etməkdə qərarlıdır və bu məsələdə heç bir təzyiqə boyun əymir.
Azərbaycan ərazilərinin 20%-nin işğalı təkcə Ermənistanın deyil, onu dəstəkləyən xarici havadarların da məsuliyyətindədir. Lakin bu işğalın nəticələri və Azərbaycan xalqının birliyi sübut etdi ki, haqlı mövqe gec-tez öz nəticəsini verir. Azərbaycanın ərazi bütövlüyü beynəlxalq hüquqa əsaslanır və bu hüquq sonda bərpa olundu.
Günel Nəsibova
Yeni Azərbaycan Partiyası,məsləhətçi
