Məhz Azərbaycan Ordusu 2020-ci ilin sentyabrın 27-də başlayan Vətən müharibəsində torpaqlarını işğaldan azad edərək BMT Nizamnaməsinin 51-ci maddəsində təsbit olunmuş qanuni özünümüdafiə hüququndan istifadə etdi və 44 günlük Vətən Müharibəsi zamanı beynəlxalq hüquq normalarına tam uyğun olaraq öz ərazi bütövlüyünü bərpa etdi. 2020-ci il noyabrın 10-u Ermənistanın kapitulyasiyası və işğalın sona çatması ilə əlamətdar oldu.
Lakin döyüş meydanındakı qələbə tarixin sonu olmadı. Əksinə, ölkə başçımızın qeyd etdiyi kimi, müharibədən dərhal sonra Azərbaycan Ermənistanla münasibətlərdə ərazi bütövlüyü və suverenliyin qarşılıqlı tanınmasına əsaslanan yeni səhifənin açılmasını təklif etdi. Beş əsas prinsip irəli sürüldü, sülh müqaviləsi danışıqları prosesinə başlandı və sazişi pozmaq üçün çoxsaylı cəhdlərə baxmayaraq, xarici təzyiqlərdən məhrum olan ikitərəfli format irəliləyişə imkan verdi.
Kulminasiya nöqtəsi 2025-ci ilin avqustunda Vaşinqton sammitində, Azərbaycan və Ermənistan xarici işlər nazirlərinin Ağ Evdə sülh sazişini paraflamaları və prezident Əliyev və baş nazir Paşinyan tərəfindən qarant qismində imzalanmış ABŞ Prezidenti Donald Trampın birbaşa iştirakı ilə birgə bəyannamə imzalanması ilə çatdı. Simvolik davamı Bakı və İrəvanın köhnəlmiş və faydasız mexanizm kimi ATƏT-in Minsk prosesinin bağlanması ilə bağlı birgə müraciəti oldu və sentyabrın 1-də Minsk Qrupu təşkilatın özü tərəfindən rəsmən ləğv olundu.
Vaşinqton sammiti təkcə Ermənistan-Azərbaycan sülh prosesində dönüş nöqtəsi deyil, həm də Azərbaycan ilə ABŞ arasında münasibətlərdə yeni səhifənin başlanğıcı oldu.
Prezident İlham Əliyev çıxışında humanitar məsələlərə də toxunub. O, işğalın törətdiyi dağıntılar barədə ətraflı danışıb. Bildirib ki, yüzlərlə yaşayış məntəqəsi yerlə-yeksan edilib, 65 məscid vəhşicəsinə dağıdılıb.
Məhz buna görə də “Böyük Qayıdış” proqramı yeni dövrün simvoluna çevrilmişdir – artıq 50 mindən çox insan işğaldan azad edilmiş torpaqlarda yaşayır, işləyir və təhsil alır. Bununla belə, ən ciddi təhdidlərdən biri 2020-ci ildən indiyədək 400-dən çox insanın həyatına son qoyan və yaralanan mina təhlükəsi, eləcə də 4000-ə yaxın itkin düşmüş azərbaycanlının faciəli taleyi beynəlxalq diqqət tələb etməkdə davam edir.
Azərbaycanın sülh təşəbbüsü ilə bağlı BMT-nin mövqeyinə gəlincə, təşkilatın Baş katibi Antonio Quttereş ABŞ Prezidentinin şahidliyi ilə imzalanmış çərçivə sazişini iki Bakı və İrəvan arasında münasibətlərin normallaşdırılması istiqamətində mühüm bir mərhələ kimi alqışlayıb. Prezident İlham Əliyevlə görüşdə baş katib bir daha Ermənistanla Azərbaycan arasında sülh gündəliyinin irəlilədilməsi və əldə olunmuş tarixi nəticələr münasibətilə dövlətimizin başçısına təbriklərini çatdırdı.
Dövlət başçımızın toxunduğu vacib məsələlərdən biri birinci Qarabağ müharibəsi zamanı 3890 Azərbaycan vətəndaşının itkin düşməsi ilə bağlı məsələ idi. Əslində BMT-nin itkin düşmüş şəxslər üzrə Xüsusi məruzəçisinin mandatının yaradılması bu həssas məsələyə qlobal diqqətin artırılmasına və onun daha effektiv şəkildə həllinə töhfə verə bilər.
Bu səbəbdən Azərbaycan Prezidenti mina probleminin Böyük Qayıdışa törətdiyi əngəli xatırladarkən ölkəmizin 1990-cı illərin əvvəllərindən bəri Ermənistanın təcavüzü və işğalı zamanı itkin düşmüş dörd minə yaxın azərbaycanlının faciəli taleyi xüsusi diqqət və tədbir görülməsini tələb etdiyini də vurğuladı.
Azərbaycan Prezidenti həmçinin Azərbaycanın uğurlu enerji strategiyasına, COP29-un timsalında ölkəmizin iqlim dəyişikliklərilə mübarizəyə töhfəsinə də diqqət çəkdi.
Cənab Prezidentin ABŞ-yə budəfəki səfəri həm Ağ Evlə, həm də BMT ilə münasibətlərdə yeni mərhələ hesab oluna bilər.
Günel Əlizadə,
Yeni Azərbaycan Partiyası, məsləhətçi
