Azərbaycan və Özbəkistan, Orta Asiya ilə Qafqaz arasında yerləşən iki strateji əhəmiyyətə malik ölkədir. Bu iki ölkənin münasibətləri tarixi köklərə və müasir dövrdəki inkişaflara əsaslanır. Tarixi əlaqələrdən müstəqillik dövrünə qədər olan münasibətlər, həmçinin gələcək perspektivləri əhatə edən bir baxış bu məqalədə təqdim olunur.
Azərbaycan və Özbəkistan arasındakı əlaqələr, tarixi ticarət yolları və mədəni mübadilələrlə zəngin bir keçmişə malikdir. Orta əsrlərdə, bu bölgələr arasında ticarət əlaqələri, xüsusilə İpək Yolu vasitəsilə həyata keçirilirdi. Bu dövrdə, iki region arasında mübadilə olunan məhsullar və mədəni təsirlər, uzunmüddətli əlaqələrin təməlini qoymuşdur. Sovet İttifaqı dövründə, Azərbaycanın və Özbəkistanın tərkibində olduğu sosialist respublikaları, müxtəlif iqtisadi və sosial layihələrdə birgə iştirak edirdi. Bu dövrdə, sənaye və kənd təsərrüfatı sahələrindəki əməkdaşlıq, iki ölkə arasındakı əlaqələrin inkişafına kömək etmişdir. Sovet dövründəki əlaqələr, müstəqillikdən sonra bu əməkdaşlıqların davam etdirilməsi üçün bir baza yaratmışdır. 1991-ci ildən sonra, Azərbaycan və Özbəkistan müstəqil dövlətlər olaraq beynəlxalq arenada tanınmağa başladı. Müstəqillik dövründə, iki ölkə arasında diplomatik əlaqələr rəsmi şəkildə quruldu və ticarət, iqtisadi və siyasi sahələrdə əməkdaşlıq artdı. Azərbaycan və Özbəkistan arasında iqtisadi əməkdaşlıq genişləndi. İki ölkə arasında ticarət dövriyyəsi artmış, enerji, kənd təsərrüfatı, nəqliyyat və infrastruktur sahələrində birgə layihələr həyata keçirilmişdir. Xüsusilə, Azərbaycan neft və qaz ehtiyatları ilə tanınır, Özbəkistan isə kənd təsərrüfatı məhsulları və minerallarla zəngindir.
Bu fərqliliklər, iqtisadi əməkdaşlığın müxtəlif sahələrdə inkişafına şərait yaratmışdır.Azərbaycan və Özbəkistan, regional və beynəlxalq səviyyədə müxtəlif məsələlərdə əməkdaşlıq edirlər. Hər iki ölkə, beynəlxalq təşkilatlarda bir-birini dəstəkləyir və regional təhlükəsizlik məsələlərində birgə əməkdaşlıq edir. Bu əməkdaşlıq, xüsusilə təhlükəsizlik və inkişaf məsələlərində müsbət nəticələr əldə etməyə kömək edir. Regional təhlükəsizlik məsələləri, iki ölkənin əməkdaşlığında mühüm rol oynayır. Azərbaycan və Özbəkistan, sərhəd təhlükəsizliyi, mütəşəkkil cinayətkarlıq və terrorizmlə mübarizə məsələlərində birgə tədbirlər görür. Regional əməkdaşlıq, həmçinin Orta Asiya və Cənubi Qafqaz bölgələrindəki təhlükəsizlik məsələlərini əhatə edir. Mədəni mübadilə və insanlararası əlaqələr də Azərbaycan və Özbəkistan münasibətlərinin əhəmiyyətli bir hissəsidir. İki ölkə arasında mədəniyyət festivalları, sərgilər və digər tədbirlər təşkil edilir. Təhsil sahəsində mütəxəssis və tələbə mübadilələri, universitetlərarası əməkdaşlıq və təhsil proqramları genişləndirilmişdir. Təhsil sahəsində iki ölkə arasında mütəmadi mübadilələr həyata keçirilir. Azərbaycan və Özbəkistan universitetləri arasında əməkdaşlıq və birgə tədqiqat layihələri, mütəxəssis mübadiləsi və tələbə mübadiləsi genişləndirilib. Bu mübadilələr, iki ölkə arasında akademik və intellektual əlaqələri gücləndirir. Turizm və işgüzar səfərlər, iki ölkə arasındakı insanların bir-birini daha yaxından tanımasına şərait yaradır. Bu səfərlər, mədəniyyətlərarası anlayış və dostluq əlaqələrinin möhkəmlənməsinə kömək edir. Gələcəkdə Azərbaycan və Özbəkistan arasındakı əlaqələrin daha da inkişaf etməsi gözlənilir. İki ölkə arasında iqtisadi əməkdaşlığın genişləndirilməsi, ticarət dövriyyəsinin artırılması və birgə investisiya layihələrinin həyata keçirilməsi planlaşdırılır. Regional inkişaf məsələlərində daha sıx əməkdaşlıq, həmçinin beynəlxalq səviyyədə müştərək layihələr və təşəbbüslərin həyata keçirilməsi nəzərdə tutulur. İki ölkə arasında infrastruktur və enerji sahələrində birgə layihələrin inkişafı davam etdirilir. Azərbaycanın enerji resursları və Özbəkistanın nəqliyyat infrastrukturu arasındakı əlaqələr, regional iqtisadi inkişafı dəstəkləyir. Azərbaycan və Özbəkistan, regional inkişaf layihələrində əməkdaşlıq edərək, Orta Asiya və Cənubi Qafqaz bölgələrindəki iqtisadi və sosial problemlərin həllinə kömək edirlər. Bu əməkdaşlıq, regional sabitliyi və inkişafı təşviq edir. Azərbaycan və Özbəkistan arasındakı münasibətlər, tarixi köklərə və müasir dövrdəki inkişaflara əsaslanır. İki ölkə arasında güclü iqtisadi, siyasi, mədəni və insanlararası əlaqələr mövcuddur. Gələcəkdə əməkdaşlıq və qarşılıqlı dəstək, hər iki ölkənin regional və beynəlxalq səviyyədə daha da güclənməsinə şərait yaradacaq. Tarixi əlaqələrdən başlayaraq müasir dövrdəki inkişaflara qədər, Azərbaycan və Özbəkistan arasındakı münasibətlər dostluq və əməkdaşlıq ruhunda davam edir.
Mətanət Cəfərova,
YAP-ın fəalı
