Azərbaycan tarixində xalqın milli iradəsi, mübarizəsi və əzminin simvoluna çevrilmiş bir sıra önəmli günlər var. Onlardan biri də 20 Sentyabr – Dövlət Suverenliyi Günüdür. Bu gün təkcə bir tarixi hadisənin ildönümü deyil, həm də Azərbaycanın öz sərvətlərinə sahib çıxması, dünya siyasi arenasında müstəqil mövqeyini təsdiqləməsi və iqtisadi müstəqilliyini təmin etməsi baxımından xüsusi əhəmiyyətə malikdir.
Bu məqalədə Dövlət Suverenliyi Gününün tarixi əsasları, yaranma səbəbləri, ölkənin inkişafında oynadığı rol və bu günün müasir gənclik üçün mesajı geniş şəkildə izah olunur. Azərbaycan xalqı tarixi boyu bir çox imperiyaların tərkibində olsa da, müstəqillik ideyasını heç vaxt itirməmişdir.
1918-ci ildə Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti qurulsa da, bu dövlət cəmi 23 ay yaşadı və 1920-ci ildə Sovet imperiyası tərəfindən işğal olundu. 1991-ci ildə SSRİ-nin dağılması ilə Azərbaycan öz dövlət müstəqilliyini bərpa etdi. Lakin bu dövr asan keçmədi – ölkə siyasi və iqtisadi qeyri-sabitlik, Ermənistanın hərbi təcavüzü və daxili çətinliklərlə üzləşdi. Belə bir çətin şəraitdə Azərbaycanın müstəqil dövlət kimi yaşaması və möhkəmlənməsi üçün strateji addımlar atılmalı idi.
Bu addımlardan biri də 1994-cü il sentyabrın 20-də imzalanan və tarixə “Əsrin müqaviləsi” kimi düşən saziş oldu. “Əsrin müqaviləsi” Azərbaycan dövləti ilə dünyanın 11 nüfuzlu neft şirkəti arasında imzalanmış, Xəzər dənizinin Azərbaycan sektorundakı “Azəri”, “Çıraq” və “Günəşli” yataqlarının birgə işlənməsini nəzərdə tutan neft sazişidir.
Bu müqavilə Azərbaycan tarixində yeni bir mərhələnin – neft strategiyası dövrünün başlanğıcı oldu. Bu müqavilə Azərbaycanın yalnız iqtisadi deyil, həm də siyasi müstəqilliyini möhkəmləndirdi. Çünki dövlət öz təbii sərvətləri üzərində sərbəst qərarlar qəbul etməyə başladı və bu, suverenliyin əsas tələblərindən biridir.
Prezident Cənab İlham Əliyevin 2023-cü ildə imzaladığı sərəncama əsasən, 20 Sentyabr – Dövlət Suverenliyi Günü kimi rəsmi bayram elan edildi. Bu addım yalnız tarixi hadisəni qeyd etməklə kifayətlənmir, eyni zamanda Azərbaycanın dövlət suverenliyi anlayışını daha dərindən mənimsəmək, gənc nəslə bu dəyəri aşılamaq məqsədi daşıyır.
Bu gün, müstəqilliyin təkcə siyasi aktla əldə olunmadığını, onun qorunması və möhkəmləndirilməsinin uzunmüddətli, strateji düşüncə və qətiyyət tələb etdiyini göstərir.
Dövlət suverenliyi – bir ölkənin öz sərhədləri daxilində ali hakimiyyətə malik olması, daxili və xarici siyasətini heç bir xarici müdaxilə olmadan həyata keçirməsi deməkdir. Azərbaycanın suverenliyinin hüquqi təməli aşağıdakı sənədlərlə təmin olunmuşdur.
Bütün bu hüquqi baza Azərbaycan dövlətinə müstəqil fəaliyyət göstərmək, sərvətlərinə sahib çıxmaq və beynəlxalq münasibətlərdə suveren aktor kimi çıxış etmək hüququ verir. 20 Sentyabr isə bu suverenliyin iqtisadi və siyasi təsdiqidir.
Dövlət suverenliyi bir dəfə əldə edilən və əbədi davam edən bir status deyil. Onu qorumaq, inkişaf etdirmək və möhkəmləndirmək hər bir vətəndaşın borcudur – xüsusilə də gənc nəsilin.
Bu baxımdan Dövlət Suverenliyi Günü həm də tərbiyəvi və ideoloji əhəmiyyətə malikdir. Gənclərə göstərir ki, müstəqillik təsadüf deyil – o, strateji düşüncə, xalqın iradəsi və milli liderliyin məhsuludur.
Rüstəmov Bəhruz,
Yeni Azərbaycan Partiyası, məsləhətçi
