İkinci Dünya Müharibəsi, 1939-1945-ci illərdə dünyada böyük dəyişikliklərə səbəb olmuş bir dövr kimi tarixin ən önəmli hadisələrindən biri hesab olunur. Azərbaycan SSR də bu müharibədə böyük töhfələr vermişdir. Azərbaycan xalqının vətənpərvərliyi, iqtisadi və hərbi sahədə gördüyü işlər müharibənin nəticələrinə ciddi təsir göstərmişdir.
Azərbaycanın İkinci Dünya Müharibəsində ən mühüm rolu neft hasilatı ilə bağlı idi. Bakı nefti həm Sovet İttifaqı, həm də onun müttəfiqləri üçün həyati əhəmiyyət kəsb edirdi. Müharibənin başlanğıcında, Sovet İttifaqının neftə olan tələbatının təxminən 70%-i Bakının payına düşürdü. Buradan çıxarılan neft və neft məhsulları tanklar, təyyarələr, gəmilər və digər hərbi texnikanın işə salınmasında istifadə edilirdi. Bakı nefti İkinci Dünya Müharibəsinin ən böyük təchizat bazalarından biri oldu və Sovet ordusunun alman qüvvələrinə qarşı mübarizəsində mühüm strateji resurs sayıldı.
Müharibədə Azərbaycanın insan qüvvəsi də mühüm rol oynamışdır. Ümumilikdə, təxminən 600 minə yaxın azərbaycanlı müharibədə iştirak etmiş, onlardan bir çoxu müxtəlif cəbhələrdə döyüşmüşdür. Azərbaycanlı döyüşçülər həm piyada qoşunlarında, həm də tank, artilleriya və hava qüvvələrində şərəflə xidmət ediblər. Onlardan 130 nəfərə Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adı verilmişdir. Bu, azərbaycanlıların döyüşlərdəki qəhrəmanlığının və hərbi bacarıqlarının tanınması deməkdir.
Müharibə dövründə Azərbaycanın ən məşhur döyüşçülərindən biri Həzi Aslanov olmuşdur. O, iki dəfə Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adına layiq görülmüş və müharibədə göstərdiyi xidmətlər Azərbaycan xalqı tərəfindən böyük ehtiramla xatırlanır.
Azərbaycan həm də arxa cəbhədəki fəaliyyətləri ilə müharibəyə böyük dəstək vermişdir. Müharibənin ilk illərində Azərbaycan neft sənayesi tam gücü ilə işləyərək cəbhələrə yanacaq göndərmişdir. Bundan başqa, Bakıda yerləşən neftayırma zavodlarında və sənaye müəssisələrində hərbi texnika və silah istehsal olunurdu. Təkcə 1941-1945-ci illərdə Azərbaycan neftçiləri tərəfindən 75 milyon ton neft istehsal olunmuşdur. Bu, Sovet İttifaqının müharibədə qalib gəlməsində əvəzsiz rola malik olmuşdur. Müharibə illərində Azərbaycanda qadınlar və uşaqlar da cəbhə üçün müxtəlif işlərə cəlb olunmuşlar. Kişilər cəbhəyə getdikdən sonra, zavodlarda, fabriklərdə, kolxoz və sovxozlarda qadınlar böyük əmək sərf edirdilər. Onlar həm kənd təsərrüfatı işlərini idarə edir, həm də sənayedə çalışaraq müharibə üçün lazım olan məhsulları istehsal edirdilər.
Müharibə qurtardıqdan sonra Azərbaycan müharibədən ciddi təsirlənmişdi. Bir çox ailələr itkilər vermiş, şəhər və kəndlərdə iqtisadi vəziyyət ağırlaşmışdı. Buna baxmayaraq, müharibə illərində qazanılan təcrübə və bacarıqlar Azərbaycanın müharibədən sonra sürətli bərpasına kömək etdi. Neft sənayesi yenidən inkişaf etdirildi, yeni texnologiyalar tətbiq olundu və sənaye sahələri genişləndirildi.
İkinci Dünya Müharibəsi Azərbaycanın tarixinə həm qəhrəmanlıq, həm də böyük itkilərlə dolu bir dövr kimi həkk olunmuşdur. Azərbaycan xalqı həm cəbhədə, həm də arxa cəbhədə öz gücünü və dözümlülüyünü göstərmişdir. Bakının nefti və Azərbaycan döyüşçülərinin misilsiz fədakarlıqları müharibənin taleyini dəyişdirən əsas amillərdən biri olmuşdur. Bu tarixi hadisələr Azərbaycanın İkinci Dünya Müharibəsindəki rolunu misilsiz edir və Azərbaycan xalqının mübarizliyini əbədiləşdirir.
İslam Bafadarov,
YAP-ın gənc fəalı
